Gebrek aan transparantie over lobby en de invloed van grote bedrijven op de politiek is in Nederland nog altijd een groot probleem. Het debacle rond de afschaffing van de dividendbelasting heeft eens te meer goed laten zien waarom hier verandering in moet komen. Er zijn de afgelopen jaren de nodige verbeteringen doorgevoerd voor meer lobbytransparantie, maar we zijn er nog niet. Lobbywatch doet daarom zes beleidsaanbevelingen om de transparantie en gelijke lobbytoegang in de Nederlandse politiek te verbeteren.

1) Zorg voor een betere balans publieke en private belangenbehartigers
Transparantie is geen panacee. Betere balans in de toegang van verschillende publieke en private belangenbehartigers bij politieke besluitvorming is van groot belang om misstanden zoals bij de dividendbelasting te voorkomen. Ministeries en de Tweede Kamer moeten er beter zorg voor dragen dat zij niet alleen met grote bedrijven en kapitaalkrachtige belangenbehartigers spreken die de weg in Den Haag goed kennen, maar ook met andere (publieke) belangenbehartigers.

2) Voer een lobbyistenregister in
Het huidige lobbyregister van de Tweede Kamer waar alleen personen met een lobbypas worden geregistreerd is een wassen neus. Nederland moet in navolging van het EU Transparantieregister een lobbyistenregister invoeren dat verplicht is voor organisaties die minimaal 0,25 fte op jaarbasis besteden aan lobbyactiviteiten en belangenbehartiging bij de Tweede Kamer en Rijksoverheid. In dit lobbyregister moet onder andere informatie staan over welke lobbyisten de organisatie in dienst heeft, waarvoor zij lobbyen, en de financiële middelen die zij hier jaarlijks voor inzetten. Deze informatie moet als herbruikbare open data gepubliceerd worden op data.overheid.nl.

3) Maak een einde aan de draaideur
Er zijn de afgelopen jaren meermaals problematische draaideurgevallen bekend geworden, zoals de voorzitter van het Commissariaat voor de Media die als lobbyist voor Netflix aan de slag ging. Verbeter daarom de huidige afkoelingsperiode voor bewindspersonen door deze uit te breiden naar topambtenaren, toezichthouders en andere overheidsinstanties. Een onafhankelijke autoriteit dient advies uit te brengen voordat zij een overstap maken naar een functie in het werkveld dat onder hun portefeuille viel.

4) Tijd voor een échte lobbyparagraaf
In ieder groot beleidsstuk en wetsvoorstel moet een uitputtende lobbyparagraaf worden opgenomen. Daarin verantwoordt de wetgever zich over de contacten die hebben plaatsgevonden met lobbyisten en welke externe inbreng is ontvangen en meegenomen. Zo wordt duidelijk welke invloed lobbyisten op beleid hebben gehad.

5) Wetenschappelijke onderbouwing van beleid moet integer en onafhankelijk zijn
Onder meer bij de afschaffing van de dividendbelasting bleek het kabinet te leunen op academisch onderzoek dat was gefinancierd door Shell. Indien wetenschappelijke studies ten grondslag liggen aan besluit en beleid moet dat altijd voldoen aan de ‘Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit’.

6) Verbeter transparantie adviescommissies
Er zijn in Den Haag verschillende formele en informele adviescommissies waarin experts en stakeholders samen komen om met ambtenaren en bewindspersonen te praten. Deze commissies zijn uitgelezen mogelijkheden om achter de schermen te lobbyen, zoals we bijvoorbeeld bij de DTIB zagen. Alle ministeries moeten daarom openbaar maken met welke adviescommissies zij spreken, wie er aan deelnemen, en wat er bij deze bijeenkomsten wordt besproken. Bij het samenstellen van de commissies moet balans voorop tussen verschillende expertises en belangen.